Op bonensafari met het lectoraat Stedelijke Voedselvraagstukken

De boon: sommigen associëren hem met een Mexicaanse burrito, sommigen denken aan kapucijners met spek en stroop, terwijl anderen hem liever zoveel mogelijk vermijden. De gemiddelde Nederlander eet slechts 7 gram peulvruchten per dag. Daarmee is de boon niet erg populair in Nederland, zoals besproken in de programmareeks ‘De Bonenrevolutie’ in Pakhuis de Zwijger (kijk hier de opnamen terug). In allerlei andere keukens lijkt de boon wél een hoofdrol te spelen, denk aan de Mexicaanse keuken met haar verschillende bonenschotels (con of sin carne) of de Midden-Oosterse keuken waarin kikkererwten en linzen geregeld de show stelen. Wellicht dat we onze inspiratie voor het eten van meer bonen dus moeten putten uit keukens voorbij de buitengrenzen van ons land, zodat we de boon ‘hot & happening’ kunnen maken voor Nederlanders. Een diverse stad als Almere fungeert als ideale locatie om inspiratie op te doen uit andere culturen: bijna de helft (44%) van de meer dan 200.000 inwoners heeft hier immers een migratieachtergrond. Met dit idee zijn we onze bonensafari gestart.

Bonensafari in het centrum van Almere 

Op 17 oktober was het dan zover: we gingen op bonensafari in het weelderige voedsellandschap van Almere. In de praktijk betekent dat dat we allerlei verschillende supermarkten en winkels in het centrum zijn afgestruind. Het eerste dat ons opviel was dat de boon vooral veel te vinden is in op het buitenland georiënteerde winkels zoals Amazing Oriental, Saffraan en Amank’s market. In deze winkels was het bonenaanbod overweldigend, met allerlei verschillende merken en kleuren, en zelfs bonen waar we nog nooit van hadden gehoord, zoals moth beans, adzukibonen en krombekbonen. Daar waar in een conventionele supermarkt bonen voornamelijk in blikken of potten worden verkocht, zijn ze in internationale winkels en toko’s in grote getalen in droge vorm te vinden. Ekoplaza heeft ook een relatief groot bonenschap waarbij de bonen ook in gedroogde vorm en in herbruikbare potten worden aangeboden. Qua verse bonen zijn we met name sperziebonen tegengekomen in de conventionele supermarkten, terwijl we in de verscheidene toko’s ook geregeld kouseband signaleerden en edamame boontjes in het vriesvak. Opvallend was ook dat in veel winkels bonen wordt aangeboden als snack – denk aan geroosterde tuinbonen met sojasaus of krokante kikkerwten met een sweet chili smaakje. 

Aangezien we steeds vaker uit eten gaan, is het aanbod van restaurants ook bepalender geworden voor wat we eten. Daarom analyseerden we tijdens onze bonensafari ook de menukaarten van 25 uiteenlopende restaurants in Almere. Het aanbod blijkt behoorlijk divers, maar: slechts elf van de 25 restaurants hebben een gerecht met bonen op de kaart staan. En wordt regelmatig niet vermeld welke specifieke boon in het gerecht is verwerkt. De bonen die wél op de kaart staan zijn met name terug te vinden in gerechten uit de Mexicaanse, Surinaamse, Indiase en Aziatische keuken. De bonengerechten zijn trouwens erg uiteenlopend qua invloeden: zo kwamen we een Mexicaanse gözleme, een BBQ lever wrap met kikkererwten en een veganistische tex mex bagel tegen!

Geen luxeproduct

Bonen en peulvruchten zijn dus wel degelijk beschikbaar in Almere, maar je moet wel goed zoeken. We vonden ze met name in winkels en restaurants die zich focussen op een internationale of groene bezoeker, oftewel bij toko’s, eethuizen en biowinkels. Verder staan ze nog weinig in de schijnwerper. Al zagen we in de verscheidene magazines en receptenkaartjes die we meenamen uit de supermarkten (denk aan Boodschappen, Allerhande, Lekker (W)eten) wel dat ze bonen en peulvruchten op het menu proberen te brengen. Saillant detail: in de kerstedities van deze magazines was de boon vrijwel geheel afwezig. In de herfstedities zagen we de boon voorbijkomen als comfort food, in de januarinummers als ingrediënt voor gezonde en vegetarische goede voornemens, maar blijkbaar zien we bonen en peulvruchten (nog) niet als veelzijdig luxeproduct. Opmerkelijk! 

Beanfluencers op Instagram 

Tot zover onze fysieke bonensafari. Maar hoe zit het met het digitale landschap? Voor dit deel van ons onderzoek hebben we ons niet alleen op Almere gefocust, maar keken we breder – de digitale omgeving houdt zich immers niet aan stedelijke grenzen. Ons onderzoek speelde zich af op Instagram: met 7,65 miljoen actieve gebruikers in Nederland een enorm en veelgebruikt platform. We analyseerden 23 verschillende Instagram accounts, waaronder die van grote supermarktketens als de Jumbo, van beroemde Nederlandse foodies zoals Miljuschka en Uit Pauline’s Keuken, maar ook die van bedrijven als Hak en Bonduelle. We hebben van deze accounts alle posts uit oktober 2023 verzameld en gekeken wat er over bonen werd gepost. We keken daarbij ook specifiek naar de teksten bij de posts. Wat bleek? Slechts negen van de 23 Instagram accounts plaatsten één of meer posts over bonen.  

Van de zes supermarkt accounts die we onderzochten boden slechts Albert Heijn, Lidl en Ekoplaza een podium aan de boon. Ook onder food influencers bleek de boon totaal niet populair. Met name receptenwebsites als Culy, Lekker en Simpel en platforms als Uit Paulines keuken en BrendaKookt geven toe aan de veelzijdigheid en smaak van de boon. De gerechten die zij posten vinden over het algemeen hun oorsprong in de Mexicaanse, Midden-Oosterse en Aziatische keuken. Vooral chili con of sin carne en pokébowls zien we veel terug (idem dito in de supermarktmagazines). Interessant gegeven is dat de accounts de gerechten met bonen vaak omschrijven als ‘comfort food’. In dat laatste kunnen we ons zeker goed vinden: na een koude en winderige dag zal de mac & cheese met bloemkool en tuinerwten van BrendaKookt ongetwijfeld veel troost bieden.  

Door de bonen het bord niet meer zien  

Zowel onze fysieke als digitale safari’s leggen een tegenstrijdigheid bloot: enerzijds eten we steeds meer uit internationale keukens – waarin de boon floreert en wat dus kansen biedt voor ons bord – maar anderzijds is de boon nog beslist geen vanzelfsprekend onderdeel van ons dieet. Als volgende stap in het onderzoek is het Lectoraat Stedelijke Voedselvraagstukken daarom in gesprek gegaan met een groep internationale studenten om meer te weten te komen over de verschillende keukens waarmee zij opgroeiden en hier lessen uit te distilleren voor Nederland. Uiteraard onder het genot van een internationale bonenpotluck; iedereen bracht een bonengerecht mee. Hierover lees je in een volgend stuk meer. Samen met Flevo Campus en Pepijn Schmeink hebben we daarnaast een probleemanalyse en totaalaanpak uiteengezet in een whitepaper. Dit whitepaper wordt gelanceerd tijdens het slotevenement van de Bonenrevolutie programmareeks op donderdag 8 februari aanstaande, ditmaal in het Food Forum in Almere. Kom ook! Give peas a chance.

– Dit artikel is geschreven door Sara Smaal & Yassir Sefu van Aeres Hogeschool Almere–