Dit weten we over de zuivelconsumptie van Almeerders

De opkomst van de flexi-zuivelaar

Voor ons onderzoek naar de ‘zuivelidentiteit’ van Almere hebben we een enquête gemaakt die we online hebben verspreid via sociale media en onze eigen website, en die in ons pand FC de Toekomst op papier beschikbaar was. De enquête is door 133 Almeerders ingevuld, de meesten uit Almere Stad, Almere Haven of Almere Buiten. In dit blog deel ik een aantal van de resultaten.

Gevarieerd gebruik 

Zuivel blijkt een veelzijdig product voor veel van de enquêterespondenten: mensen gebruiken het op allerlei momenten van de dag, in allerlei toepassingen. Er is dan ook grote verscheidenheid in antwoorden op de vraag welk zuivelproduct favoriet is. Dit was een open vraag waarop meerdere antwoorden gegeven konden worden: wij hebben de antwoorden handmatig gecategoriseerd.

Figuur 1. De favoriete zuivelproducten van de respondenten

De figuur laat zien dat de klassiekers melk, yoghurt en kaas duidelijke favorieten zijn (plantaardige producten werden het vaakst genoemd, maar daarover later meer). 

We vroegen respondenten ook om voor een aantal manieren waarop zuivel gebruikt kan worden (‘zuivel bij het ontbijt’, of ‘zuivel op brood’) aan te geven of ze dat nauwelijks, soms, regelmatig of vaak doen. De antwoorden hebben we samengevat in een tabel. In de tabel zijn de antwoorden die het vaakst zijn gegeven donkerder gekleurd, voor een makkelijker overzicht. 

Tabel 1. Frequentie zuivelgebruik, in percentages. Hoe donkerder het vakje, hoe vaker dat antwoord is gegeven

De tabel bevestigt dat zuivel een veelzijdig product is dat op verschillende momenten van de dag wordt gebruikt, op verschillende manieren: in warme en koude maaltijden, om te drinken, te eten of iets mee/in te bereiden, in de ochtend en in de avond. Sommige van deze toepassingen zijn populairder dan andere. Zuivel wordt bijvoorbeeld vaak bij het ontbijt gegeten, terwijl veel minder mensen aangeven zuivel als tussendoortje of als drankje (denk bijvoorbeeld aan een glas melk, karnemelk of chocolademelk) te gebruiken. Dat zuivel maar weinig ‘als drankje’ wordt genuttigd is opvallend omdat we net constateerden dat melk (wat zich juist goed leent om als drankje te drinken) wel een favoriet zuivelproduct is. Een mogelijke verklaring is dat mensen bij zuivel wel snel aan melk denken en er ook van houden, maar het in de praktijk niet vaak gebruiken, of dat melk vaak anders dan als drankje wordt gebruikt (bijvoorbeeld in de koffie, om mee te koken of door de cornflakes). 

Andere toepassingen van zuivel (ermee bakken of koken, als onderdeel van de maaltijd of op brood) worden soms of regelmatig gebruikt. Zuivel in de koffie of thee is de enige toepassing die door een grote groep respondenten veel, en door een andere groep respondenten juist weinig wordt gebruikt. Maar ook dat is niet gek: mensen die melk in de koffie doen, doen dat vaak altijd – en mensen die daar niet van houden doen dat nooit.  

Tabel 2. Favoriet zuivelgebruik, in percentages, meerdere antwoorden mogelijk

Veelzijdig zuivel

In een open vraag hebben we respondenten vervolgens gevraagd wanneer ze het liefst zuivel gebruiken. Respondenten konden zoveel antwoorden geven als ze wilden: deze hebben wij gecategoriseerd, en vervolgens weergegeven in onderstaande tabel. Net als bij de vorige vraag wordt duidelijk dat zuivel vooral populair is bij het ontbijt. Andere antwoorden die veel werden genoemd zijn zuivel in de koffie of thee, op brood, bij de lunch en als onderdeel van de warme maaltijd. Weer valt de veelzijdigheid op: zuivel wordt bij/in verschillende maaltijden en op verschillende manieren gebruikt. Gezien deze veelzijdigheid is het niet gek dat verreweg de meeste respondenten bij zuivel zowel aan zoete als aan hartige toepassingen denken, zoals figuur 2 duidelijk maakt.

Figuur 2. Zoet of hartig? 132 respondenten, in percentages

Veel plantaardige zuivel  

Een derde van onze respondenten geeft aan vooral plantaardige zuivel te gebruiken. Dit is een opvallend resultaat, omdat veganisme niet veel voorkomt in Nederland (de Nederlandse Vereniging voor Veganisme schat dat er zo’n 150.000 veganisten zijn in Nederland, ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking). De kans is dan ook groot dat onze respondenten geen ‘representatieve groep’ vormen. 

Figuur 3. Plantaardige versus dierlijke zuivel, 133 respondenten, in percentages

Overigens hoeft iemand die vooral plantaardige zuivel gebruikt natuurlijk niet per se veganistisch te zijn. Inderdaad geven sommige respondenten aan dierlijke en plantaardige zuivel ongeveer evenveel te gebruiken, wat bevestigt dat plantaardige zuivel niet alleen door veganisten wordt genuttigd. Als we de mensen die vooral plantaardige zuivel gebruiken optellen bij de mensen die zowel plantaardige als dierlijke zuivel consumeren, blijkt dat meer dan de helft van onze respondenten wel eens plantaardige zuivel nuttigt. De groep mensen die de vraag heeft beantwoord welke plantaardige zuivel zij vooral gebruiken is nog groter (97 respondenten: bijna driekwart van het sample).  

Respondenten gebruiken vooral zuivel gemaakt van soja, gevolgd door haver, kokos, amandelen, rijst en erwten. Dierlijke zuivel komt vooral van de koe.

Figuur 4. Herkomst plantaardige zuivel, 97 respondenten, in percentages, meerdere antwoorden mogelijk

Dierlijk en zuivel naast elkaar

De populariteit van plantaardige zuivel onder onze respondenten wordt bevestigd door de open vraag waarin we vroegen een favoriet zuivelproduct op te schrijven (zie figuur 1 eerder in dit blog). De meeste mensen vulden hier meerdere producten in: het is opvallend dat 50 respondenten – dat is 38% – één of meerdere plantaardige producten noemden als favoriet product. Een derde van die groep (17 respondenten), gaf daarnaast bovendien óók een dierlijk product op als favoriet. Dit laat wederom zien dat er een groep mensen is die zowel dierlijke als plantaardige zuivel gebruikt.

Om beter inzicht te krijgen in welke plantaardige zuivel dan favoriet is, hebben we die categorie apart geanalyseerd. Onderstaande figuur laat zien dat vooral plantaardige yoghurt populair is, maar dat komt ook omdat er weinig onderscheid in verschillende soorten plantaardige yoghurt werd gemaakt. Mensen noemden wel verschillende soorten plantaardige melk die we daarom apart kunnen laten zien: als we die verschillende soorten optellen is deze categorie populairder dan plantaardige yoghurt (26 respondenten noemden sojamelk, havermelk en/of amandelmelk, als we barista oat milk ook meetellen geven 33 respondenten een melkproduct als favoriet plantaardig product op). Met andere woorden, ‘melk’ is niet alleen overall een favoriet zuivelproduct, maar ook in de categorie plantaardige zuivel staat het bovenaan.

Figuur 5. Favoriet plantaardig zuivelproduct, 50 respondenten, meerdere antwoorden mogelijk

Onze conclusie

Het lijdt geen twijfel dat onze enquête door een specifieke groep mensen is ingevuld: hoewel plantaardige zuivel populairder wordt en er steeds meer producten op de markt komen, lijken de gebruikers van plantaardige zuivel in ons sample oververtegenwoordigd. Voor onze groep respondenten lijkt plantaardige zuivel immers vrij normaal. Ook de foto’s van koelkasten die we ontvingen stonden grotendeels vol met plantaardige zuivelproducten. Deze oververtegenwoordiging betekent dat we heel voorzichtig moeten zijn met het trekken van conclusies. Onze enquête laat echter ook duidelijk zien dat er mensen zijn die zowel dierlijke als plantaardige zuivel gebruiken. Wellicht zien we daarmee naast de bekende flexitariër ook sporen van een opkomende ‘flexi-zuivelaar’.  

Ook laat ons onderzoek zien dat zuivel op allerlei manieren wordt gebruikt – op verschillende momenten van de dag, bij verschillende maaltijden, in verschillende toepassingen en als verschillende producten. Het vormt daarmee een belangrijk onderdeel van ons dieet: waarin blijkbaar volop ruimte is voor plantaardige producten.