Missie: op zoek naar de Boon van de Toekomst

Nederland bungelt steevast onderaan het lijstje met boneneters

Goede kans dat je het al wel eens ergens gelezen hebt: je zou eigenlijk meer bonen en andere peulvruchten moeten eten. Ze zijn goed voor werkelijk alles: de gezondheid, de biodiversiteit, de kwaliteit van de bodem, het terugdringen van kunstmestgebruik, efficiënt landgebruik en ze vormen een plantaardige eiwitbron. In een tijdsgewricht waarin – vooral – overmatige vleesconsumptie alle voornoemde hoofdpijndossiers verergert, bieden peulvruchten op al die vlakken soelaas.

Maar Nederland bungelt steevast onderaan het lijstje met boneneters. Gemiddeld eten Nederlanders slechts zo’n 4 à 5 gram peulvruchten per dag. Ter vergelijking: we eten gemiddeld ruim 100 gram vlees en ruim 350 gram zuivel per dag.

Kijk hieronder de Q&A met Mariet van de Noort over waarom je bonen zou eten (tekst gaat onder de video door).

Bonen, peulvruchten, vlinderbloemigen… Wut?

De termen zijn soms verwarrend, maar ze zijn in grote mate overlappend. Bonen zijn… nou ja, bonen, maar ze behoren allemaal tot de peulvruchten. Daar horen bijvoorbeeld ook linzen en kikkererwten toe, wat strikt genomen dan weer geen bonen zijn. Het belangrijkste om te onthouden is dat ze allemaal vruchten zijn van een familie planten die vlinderbloemigen genoemd wordt. En die kunnen, met hulp van bodembacteriën, iets heel bijzonders. Namelijk stikstof uit de lucht halen en in de bodem brengen. Omdat dat stofje enorm belangrijk is voor de groei van planten, zijn ze eigenlijk een soort natuurlijke kunstmest..!

In 2030 moet er volgens de Nationale Eiwitstrategie zo'n 100.000 hecatre vlinderbloemigen geteeld worden. Dat betekent dat we in 6 jaar ruimte moeten vinden voor ruim 90.000 hectare...

Alle ballen op bonen

Die negatieve bij-effecten van de toegenomen vleesconsumptie zijn ook kennisinstituten, NGO’s en beleidsmakers niet ontgaan. Sinds begin 21ste eeuw wordt er aan alle kanten gewag gemaakt van ‘de eiwittransitie’: het idee dat mensen voor hun eiwitinname – een belangrijk onderdeel van een gezond dieet – minder afhankelijk moeten zijn van dierlijke producten. En als je op zoek gaat naar plantaardige eiwitten, dan kom je bij bonen terecht.

En dus wordt er aan alle kanten campagne gevoerd voor meer bonen in ons dieet. Om maar een paar initiatieven te noemen:

• Growing Green Proteins, een project van de Provincie Flevoland
• Green Proteine Alliance, een vereniging van bedrijven en instanties die werkt aan plantaardige eiwitten. Werken onder andere samen met de Regio Foodvalley in Pilot plantaardig eiwitten.
• Project PULSE van de HAS Hogeschool
• Bean me up van hogeschool InHolland
• Project Accelerating the transition to plant-based proteins van de Universiteit Utrecht en partners
• Foodlab Pulses, een project van land- en tuinbouworgansatie ZLTO om meer Nederlandse peulvruchten op het bord te krijgen.
• de Bean Deal, officieel de Green Deal Eiwitrijke Gewassen. Doel is: opschaling van de Nederlandse teelt en verwerking van eiwitrijke gewassen, primair bestemd voor humane consumptie (dus geen veevoer), met een focus op stikstofbindende vlinderbloemigen.
• The Bean is How, internationaal programma van de VN dat er op gericht is om Sustainable Development Goal (SDG) 2: Zero Hunger te halen.
• Nationale Eiwitstrategie, opgesteld door het ministerie van LNV.

Dit is nog maar een (vlinder)bloemlezing uit het totale aanbod. Om aan te geven hoeveel tijd en energie we met zijn allen steken in een toename van het aandeel peulvruchten in ons dieet. Dat is niet gering.

Hoofdtekst gaat onder het kader verder

Vlees vs. Boon

Nederland is van oudsher eigenlijk een bonenland. Vlees en zuivelproducten waren vroeger voor veel mensen simpelweg te duur om dagelijks in grote hoeveelheden te worden gegeten. Bonen speelden in die tijd een veel belangrijker rol in het dieet van de Nederlander. Veel dorpen of regio’s hadden zelfs een eigen bonenvariëteit veredeld, die kenmerkend was voor de plaatselijke gerechten.

Maar de welvaartsstijging die vanaf de jaren vijftig in Nederland plaatsvond, zorgde ervoor dat vlees en zuivel – ‘dierlijke eiwitten’ om het in voedingskundige termen te zeggen – steeds beter betaalbaar werden voor het grote publiek. Tegelijkertijd werden vlees en zuivel ook nog eens veel goedkoper door de opkomst van de bio-industrie. De dieren die nodig zijn voor de productie van vlees en zuivel, werden voortaan op industriële schaal gehouden, gevoed, gemolken en geslacht. De productie schoot omhoog en de prijzen daalden. Maar ook de negatieve impact van die productie op mens, dier en milieu nam exponentieel toe.

Het ironische is dat veel eiwitrijke gewassen momenteel worden geteeld met als doel het voeren van dieren in de bio-industrie. De eiwitten in dierlijke producten moeten ergens vandaan komen en dus worden vlinderbloemigen, en dan met name soja, op grote schaal geteeld in verre landen om naar Nederland te worden verscheept en te dienen als voer voor vee dat resulteert in dierlijke producten. Met, wederom, alle negatieve gevolgen van dien.

Het is een stuk efficiënter als mensen gewoon zelf bonen gaan eten. Dat is, zeg maar, win-win.

Flevo Campus maakte een video bij Wouter Klaasse Bos, een Flevolandse akkerbouwer die sojabonen voor mensen (niet voor dieren dus!) teelt binnen het Growing Green Proteines project van de Provincie Flevoland (tekst gaat onder de video door).

‘100.000 hectare’… hoe dan??

De ambities van de overheid liegen er niet om: in de hierboven al genoemde Nationale Eiwitstrategie (download hier de pdf) wordt onomwonden gesteld dat het doel is om ‘100.000 hectare eiwitrijke vlinderbloemige gewassen in Nederland [te] hebben in 2030’. Dat werd in 2020 geschreven, maar ervan kan nu al gezegd worden dat het doel bij lange na niet gehaald gaat worden. Het totale areaal peulvruchten groeide weliswaar sterk (met maar liefst 81 procent; deze stijging komt vooral doordat het areaal veldbonen verdubbelde tot 4,3 duizend hectare) maar daarmee komt het nog niet boven de 8 duizend hectare.

Missie: de Boon van de Toekomst

Bonen, peulvruchten en vlinderbloemigen zijn dus goed voor zo’n beetje alles, maar ondanks zware inzet van allerlei intelligente mensen en budgetten voor innovatie eten Nederlanders er nog wel erg weinig. Er is dus iets mis.

Flevo Campus wil ook een duit in het zakje doen. Maar de productiekant van het vraagstuk heeft al genoeg aandacht gekregen. Daar zit het ‘m niet in. Het probleem is dat mensen niet meer gewend zijn om bonen te eten. En tja, het is ook lastig als de supermarkt vol met tartaartjes ligt die je in 5 minuten afbakt. Want bonen moet je wellen en koken en dat is allemaal helemaal niet vanzelfsprekend.

Toch geloven we bij Flevo Campus dat het antwoord op het bord ligt. De komende weken gaan we in liveprogramma’s en projecten met ondernemers op zoek naar… De Boon van de Toekomst.