Publicatie: nieuw essay van Carolyn Steel

In haar nieuwe essay Sitopie gaat Steel verder waar haar laatste boek Wat gaan we eten ophield: ze benadrukt dat je de wereld als het ware ‘door voedsel’ moet bezien om zowel die wereld als je eigen leven beter te maken en ze onderzoekt steden – waaronder Almere – waar dat het beste zou kunnen. Steel schreef de tekst naar aanleiding van haar tijd als onderzoeksfellow aan de Aeres Hogeschool. Vanuit Aeres en Flevo Campus is besloten de, best omvangrijke tekst uit te geven als pocketboekje. Het werd vertaald door Nico Groen en is vanaf nu verkrijgbaar.

Een voedselbril

De Britse auteur Carolyn Steel werd bekend met haar toegankelijke werk De hongerige stad (2009). Steel, van origine architect, laat in dat boek overtuigend zien dat steden zijn opgetrokken rond de infrastructuur die nodig is om zijn inwoners te voeden. Een gegeven waar je in vroegere tijden moeilijk omheen kon. Voedsel werd toen overal in steden verhandeld en ook vervaardigd, een feit waaraan in oudere steden vooral de straatnamen nog herinneren. De Koornbrug in Leiden, de Botermarkt in Amsterdam (nu bekend als het Rembrandtplein), de Kalverstraat en de Brouwersgracht in die stad. Allemaal danken ze hun namen aan het voedsel dat er werd geproduceerd of verhandeld.

Eten zou een van de meest bewuste handelingen moeten zijn, maar het tegendeel is waar.

Tegenwoordig is de link tussen voedsel en de stad veel minder zichtbaar. Voedsel verschijnt voor stedelingen als bij toverslag in de altijd gevulde schappen van de supermarkt. Het gemak van het reusachtige aanbod en de lage prijs die de meeste bewoners van rijke landen tegenwoordig hoeven te betalen om aan hun eten te komen, hebben echter een grote keerzijde, namelijk miskenning van het belang ervan. Voedselproductie staat aan de basis van de grootste problemen die de mensheid de komende decennia moet zien te overkomen, denk aan klimaatverandering, volksgezondheid en het wereldwijde verlies aan biodiversiteit. Zo bezien zou eten een van de meest bewuste handelingen moeten zijn die we dagelijks uitvoeren, maar helaas is het tegendeel waar. Het gebeurt achteloos en terloops. Met alle gevolgen van dien.

Al in De Hongerige stad betoogde Steel daarom dat, om goed te leven, mensen moeten erkennen dat hun wereld door voedsel wordt gevormd. We leven, zo zegt Steel, in sitopia. Dat woord is zelfbedacht, maar is een samentrekking van de oud-Griekse woorden sitos en topos die respectievelijk ‘voedsel’ en ‘plaats’ betekenen. Met andere woorden: een plaats die gevormd wordt door voedsel. Daarmee had Steel meteen de titel van haar tweede boek, het magnum opus Sitopia (in de Nederlandse vertaling kreeg het boek de titel Wat gaan we eten).

Kan Oosterwold de wereld redden?

Het essay dat Steel recent voor Aeres en Flevo Campus schreef heet dus Sitopie. Het boekje is toegankelijker dan het lijvige en filosofisch ingestoken Wat gaan we eten en heeft bovendien een sterke Nederlandse, zelfs Flevolandse component. Steel keert terug naar haar fascinatie voor steden als een van de meeste interessante plekken waar gegeten wordt. Ze kijkt dan ook naar de meest interessante experimenten die in het verleden, het heden en de toekomst uitgevoerd worden om voedsel meer op de voorgrond te krijgen in steden. Met name de tuinsteden, waar Almere zeker door geïnspireerd is.

En Steel roemt daarin Nederlandse voorbeelden. Al in de inleiding noteert ze dat ‘Nederlanders op de een of andere manier een diep inzicht hebben in voedsel […] ze ‘snappen’ waarom het ertoe doet hoe je een stad voorziet van voedsel […] Eén blik op de Nederlandse geschiedenis en geografie is genoeg om te begrijpen waarom. De vroege verstedelijking, de intensieve landbouw en de gretigheid waarmee graan uit het buitenland en specerijen uit het Verre Oosten werden gehaald, hebben Nederland gevormd.’

Daarom besteedt Steel in Sitopie ook uitgebreid aandacht aan Oosterwold, de nieuwe zelfbouwwijk die bij Almere verrijst en waar de bewoners veel vrijheid krijgen, zo lang ze de helft van hun perceel maar wijden aan voedselproductie. Op papier benadert dat het ideaal dat Steel voor ogen heeft, al blijkt de praktijk weerbarstiger…

Lees er meer over in Sitopie! Koop dat boek, of probeer het te winnen (zie rechterkolom)!

Of kijk dit gesprek dat Food Hub eerder met Carolyn Steel opnam.